Imponerande rikt om nesten ingenting

Erlend Flornes Skaret tek oss med på ein lang køyretur som gir stor innsikt i det aller minste.

Tekst: Katrine Judit Urke/Foto: Espen Santosh Meling

Som eg har nemnd tidlegare synest eg Demian Vitanza er litt eksotisk fordi han bur i bubil. Erlend Flornes Skaret vart også bubil-bebuar etter at han sa opp jobben i 2013. Likevel har Skaret fått ufortent lite merksemd.

Nomade (2016) er den tredje romanen til Skaret. Tidlegare har forfattaren skrive bøkene Wroclaw (2011) og Lucida (2013) som begge handlar om å reise. Nomade handlar også om å reise, men her i nærast ekstrem forstand; her møter vi ein namnlaus mann som i likskap med forfattaren set seg i bilen etter han har sagt opp jobben. Han trykker ned gassen, plottar inn Lübeck på GPS-en og køyrer for å flykte frå hausten:

«Målet var å reise sørover, mot varmen, mot sommaren, bort frå hausten, og haustens front som forplanta seg sørover som noko smittsamt.»

Hovudpersonen i Nomade har derimot ikkje eit uttalt mål med å seie opp jobben slik som Skaret hadde då han slutta for å skrive. Lübeck som stad er like vilkårleg som retningane resten av reisa tar, mannen køyrer frå by til by etter kva han føler for, av og til søv han på hotell, nokre gongar parkerer han på rasteplassar og søv i bilen.

Retningslaus nomade
Når vi ser for oss ein nomade, ser vi kanskje ein person som tilhøyrer ei gruppe. Hovudpersonen i denne boka reiser derimot åleine og knyter ingen eigentleg nære og iallfall ikkje varige band til nokon av dei han møter på reisa. Av ytre handling skjer det ikkje så mykje i romanen, sjølv om hovudkarakteren stadig er i rørsle, er boka nokså stilleståande. Likevel er ikkje Nomade ein innovervend tekst. Skaret skildrar omgivnadane, gjerne dei heilt trivielle, med stor detaljrikdom og presisjon. Opplevinga blir litt som å sjå på eit høgoppløyst bilete eller ein svært sakte film, slik som her, når vi får «sjå» ei ung jente som gjer seg klar for eit løp i Thessaloniki:

Det var ein parabelforma intensitet over sjølve strekket, først svakt, så sterkare og sterkare til rørsla igjen avtok tilsvarande gradvis. Eg bad servitøren om ein pakke sigarettar, sidan blei eg sittande og studere korleis den mjuke jenta gjorde sine siste konsentrerte førebuingar. På fortauet utanfor fasaden stilte ei anna jente seg opp og begynte å ta bilde av den første. Då ho oppdaga dette, begynte ho å posere på ein tydeleg tilgjord måte. Eg slutta at dei to måtte vere venninner.

Skaret skildrar omgivnadane, gjerne dei heilt trivielle, med stor detaljrikdom og presisjon.

I starten av forteljinga drar hovudpersonen med seg episodar frå livet i Noreg med seg i teksten, men etter kvart sluttar han å tenke attende på heimlandet eller generelt på menneske han har møtt i forteljingas preteritum. Han oppnår vel på sett og vis det mange drøymer om: Å «leve i noet», om enn på noko nihilistisk vis, eller pessimistisk, som her:

«Ho heva glaset mot meg og sa: – Hugs, glaset er halvfullt, ikkje halvtomt. Eg støytte glaset mitt mot hennar, og eg klarte ikkje la vere å seie det: – Glaset er laga av ein barnearbeidar i Bangladesh. Det kostar ein euro på Ikea.»

Absurde episodar
Ein av dei hovudpersonen møter på vegen, er ein grekar som fortel ei underleg historie frå Noreg. Den blir fortald i eg-form, då mannen les høgt frå ei slags vitskapeleg dagbok. Her oppstår det fleire interessante brot med den øvrige teksten: Vi får ein slags botanikar-rapport frå 1950-åra som er skrive på bokmål i tillegg til at dette er ei uhyre merkeleg historie der naturen møter det overnaturlege. For dei som hugsar dr. Ritter frå Ida Hegazi Høyers Fortellingen om øde (2014) eller som ellers kjenner til desse merkelege, skremmande forteljingane frå Galapagos-øyene, kan denne rapporten, om ei bergflette som blir levande, minne litt i stil og stemning:

Jeg nærmet meg planten forsiktig. Den holdt ikke stor fart, den beveget seg sakte, men jevnt. Da jeg bøyde meg ned, så jeg at det var de klatrende blomsterløse skuddene som besørget fremdriften, det var de som førtes mot underlaget, det var skuddet som fant feste og som presset marken bakover mens det roterte om sin egen forgreining, en forgreining som virket å være tilstrekkelig fleksibel til at den kunne ivareta en slags leddfunksjon.

Det er eit par kortare absurde, draumeaktige episodar også utanom dette som på fascinerande vis bryt med resten av teksten; det aller meste av romanen er nemleg nokså kvardagsleg. Og det er nettopp det ultrakvardagslege som er romanens største styrke, denne detaljrikdomen som kan minne om ein Karl Ove Knausgård som skodar utover i staden for innover. Vi får sjå dei ørsmå «pikslane» vi ikkje er merksame på i kvardagen, men som vi alle likevel kjenner igjen, og som vi føler oss rikare av å ha blitt gjort merksame på, innzoomingar interessante nok til at mange av dei kunne stått som sjølvstende tekstar.

Og det er nettopp det ultrakvardagslege som er romanens styrke, denne detaljrikdomen som kan minne om ein Karl Ove Knausgård som skodar utover i staden for innover.

Ingen klassisk danningsroman
Det er noko enormt menneskeleg med denne utfluktstrongen som vi kjenner igjen frå så mykje litteratur, både den som er skrive for barn og for vaksne. Men her er det altså ein nærast ekstrem flukt som vi ikkje veit korleis ender. Dette er ikkje ein danningsroman der hovudpersonen vår til slutt vender heim til sitt og sine.

Med si tredje bok klarer Erlend Flornes Skaret på snedig vis både å zoome inn og ta oss med ut. Hovudpersonen sluttar seg til nomadelivet og fortset å køyre, og sjølv om eg ikkje køyrer bil sjølv, kjenner eg det rykke i foten. Eg kjenner det er lenge sidan eg har fått meg ein ordentleg køyretur.